De karakteristieke schoorstenen van hofjes herinneren ons aan een tijd dat we voor de verwarming aangewezen waren op de open haard en kolenkachels. Nu staan we opnieuw voor een transitie: het verduurzamen van de warmtevoorziening in hofjes. De meeste hofjes worden momenteel verwarmd met een cv-ketel op aardgas. In het kader van de energietransitie en stijgende gasprijzen is het belangrijk om na te denken over duurzame alternatieven. Maar hoe pak je zoiets aan in een monumentaal hofje, waar comfort en betaalbaarheid voor de bewoners voorop staan? We zetten in dit artikel de belangrijkste opties voor toekomstbestendige verwarming op een rij:
Eerst de basis op orde
Voordat we kunnen overstappen op duurzame warmte, is het essentieel om de woningen eerst voor te bereiden. Denk aan het isoleren van daken, het plaatsen van achterzetramen en het zorgen voor een gezond ventilatiesysteem. Dit vraagt vaak maatwerk vanwege de monumentale status, maar het loont - een goed geïsoleerd huis heeft minder warmte nodig en dat maakt duurzame verwarmingssystemen effectiever.
Welke mogelijkheden zijn er?
De keuze voor een nieuw verwarmingssysteem is als het kiezen van een warme jas - het moet passen bij de situatie. Voor hofjes zijn er verschillende opties:
Minimale aanpassing: infraroodverwarming
Stel je voor: geen radiatoren meer aan de muur, maar slimme verwarmingspanelen die warmte uitstralen als de zon. Dit is het principe van infraroodverwarming. Het is een populaire keuze voor kleine hofjeswoningen, omdat het weinig ruimte inneemt en per kamer regelbaar is. De warmte voelt anders aan dan die van een radiator - meer zoals de warmte van de zon die op je gezicht schijnt. Het vraagt wel wat aanpassing van bewoners en het elektriciteitsverbruik ligt hoger.
De tussenstap: hybride warmtepomp
Een hybride warmtepomp is een mooie tussenstap richting aardgasvrij: een warmtepomp doet het meeste werk, maar de vertrouwde cv-ketel springt bij als het nodig is. Dit systeem bespaart al flink op het gasverbruik (60-80%), zonder dat de hele woning op de schop hoeft. Het is wel belangrijk om een geschikte plek te vinden voor de buitenunit van de warmtepomp - dit kan een uitdaging zijn bij hofjes.
De toekomst: volledig elektrische warmtepomp
De meest toekomstbestendige oplossing is vaak een volledig elektrische warmtepomp. Deze kan warmte uit de buitenlucht halen, of uit de bodem via een grondboring. Vooral die laatste optie is interessant voor hofjes, omdat je de gezamenlijke binnentuin kunt benutten voor de bodembron. Het vraagt wel een flinke investering en goede isolatie.
Warmtenetten: samen sterker
In sommige steden worden warmtenetten aangelegd - een soort cv-ketel op wijkniveau. Als een hofje hierop kan aansluiten, is dat relatief eenvoudig. Je hoeft dan alleen een afleverset te plaatsen waar eerst de cv-ketel hing. Het is wel belangrijk om te weten op welke temperatuur het warmtenet gaat leveren, want dat bepaalt of de bestaande radiatoren nog voldoen.
De praktijk
De ervaring leert dat veel hofjes kiezen voor een stapsgewijze aanpak. Ze beginnen bijvoorbeeld met het isoleren van enkele woningen en het plaatsen van een hybride warmtepomp. Als dat bevalt, volgen meer woningen. Zo kunnen ze leren van de eerste ervaringen en de kosten spreiden.
Kosten en financiering
De overstap naar duurzame warmte vraagt een investering. Voor een gemiddelde hofjeswoning liggen de investeringskosten op ongeveer:
- Infraroodpanelen: €3.200-€4.000
- Hybride warmtepomp: €5.000-€7.000
- Volledige warmtepomp: €10.000-€15.000
Let op: deze bedragen zijn indicatief en exclusief eventuele aanpassingen aan isolatie, ventilatie en het afgiftesysteem.
Gelukkig zijn er verschillende subsidies beschikbaar, specifiek voor monumenten. Ook zijn er steeds meer creatieve financieringsconstructies mogelijk, zoals gezamenlijke inkoop met andere hofjes.
Aan de slag
De overstap naar duurzame warmte doet elk hofje op zijn eigen manier en eigen tempo. Het belangrijkste is om een gedegen plan te maken dat past bij het karakter van het hofje, het comfort van de bewoners en de beschikbare middelen. Begin met kleine stappen, leer van elkaar en werk toe naar een warm en duurzaam hofje voor de toekomst. Dat hoeft u niet alleen te doen, Duurzame Monumenten (DuMo) adviseurs kunnen helpen bij het opstellen van een plan en u ondersteunen bij de realisatie.
